Μεταστατικοί όγκοι

Μεταστατικοί όγκοι εγκεφάλου

Δημιουργούνται όταν κακοήθη, καρκινικά κύτταρα μεταφέρονται από την αρχική (πρωτοπαθή) τους εστία στον εγκέφαλο. Οι εγκεφαλικές μεταστάσεις ή δευτεροπαθείς εγκεφαλικοί όγκοι εμφανίζονται στο 15-30% των ενηλίκων με διαγνωσμένο καρκίνο και αποτελούν πάνω από τους μισούς όγκους που διαγιγνώσκονται στον εγκέφαλο. Η εξάπλωση του όγκου γίνεται συνήθως μέσα από τα αιμοφόρα αγγεία μπορεί όμως σπάνια να γίνει και κατά συνέχεια ιστού από όγκους της κεφαλής και του τραχήλου. Σε ποσοστό 80% εντοπίζονται στα εγκεφαλικά ημισφαίρια, στο 15% στην παρεγκεφαλίδα, ενώ στο 5% των περιπτώσεων εντοπίζονται στο στέλεχος του εγκεφάλου.

Οι τύποι καρκίνου που προκαλούν πιο συχνά μετάσταση στον εγκέφαλο, χωρίς να αποκλείεται μετάσταση από οποιοδήποτε μέρος του σώματος, με σειρά όπου ισχύει το υψηλότερο ποσοστό προσβολής, είναι για τους ενήλικες:

• Πνεύμονας 44% (μικροκυτταρικό καρκίνωμα, αδενοκαρκίνωμα, πλακώδες, βρογχοκυψελιδικό κ.α.)

• Μαστός 10%

• Νεφρός 7%

• Παχύ έντερο 6%

• Μελάνωμα (καρκίνος του δέρματος) 3%

• Μη ανιχνεύσιμη εστία πρωτοπαθούς όγκου 10%

Στα παιδιά οι εγκεφαλικές μεταστάσεις είναι πολύ σπάνιες και προέρχονται συνήθως από πρωτοπαθείς κακοήθειες όπως το νευροβλάστωμα, το ραβδομυοσάρκωμα και το νευροβλάστωμα (όγκος του Wilms).

Οι εγκεφαλικές μεταστάσεις συχνά εξαιτίας των συμπτωμάτων που προκαλούν είναι η αιτία που πρωτοδιαγιγνώσκεται ένας καρκίνος σε κάποιο άλλο όργανο του σώματος.

Καθώς οι μεταστατικοί όγκοι μεγαλώνουν σε μέγεθος, καταστρέφουν ή πιέζουν τον παρακείμενο εγκεφαλικό ιστό (παρέγχυμα) επηρεάζοντας τη λειτουργία του και προκαλούν ποικίλα συμπτώματα. Τέτοια είναι:

• Πονοκέφαλοι παρόμοιοι με πονοκεφάλους τάσης ή πονοκεφάλους ημικρανίας, αλλά που συνήθως προκαλούνται από την αυξημένη ενδοκράνια πίεση και εντείνονται στην κατάκλιση, το πρωί μετά το βραδινό ύπνο, με το βήχα, το φτέρνισμα.
• Νευρολογικά συμπτώματα όπως μούδιασμα ή αδυναμία των άκρων και του προσώπου, επιληπτικές κρίσεις, γνωστικές διαταραχές ή διαταραχές προσωπικότητας.
• Έμετος με ή χωρίς ναυτία, συνήθως το πρωί μετά τον ύπνο, που προοδευτικά επιδεινώνεται και σε συχνότητα και σε ένταση.

Διάγνωση και θεραπεία

Η διάγνωση των μεταστατικών όγκων εγκεφάλου είτε γνωρίζει ο ασθενής ότι πάσχει από νεοπλασματική νόσο είτε όχι, γίνεται με εξετάσεις απεικόνισης, δηλαδή Μαγνητική Τομογραφία Εγκεφάλου (MRI) και σε κάποιες περιπτώσεις με PET-CT. Η  στερεοτακτική βιοψία (με βελόνη μέσα απο μικρή τομή), είναι απαραίτητη σε ορισμένες περιπτώσεις για την οριστική διάγνωση.

Το θεραπευτικό πλάνο των ασθενών με μεταστατικούς όγκους στον εγκέφαλο δεν είναι πάντα δεδομένο και προσαρμόζεται στην περίπτωση του κάθε ασθενούς ξεχωριστά. Οι εγκεφαλικές μεταστάσεις αντιμετωπίζονται ανάλογα με τον αριθμό των εστιών, την ηλικία, την κατάσταση της γενικής υγείας του ασθενούς και την πρόγνωση της πρωτοπαθούς πάθησης.

Όσο μεγαλύτερος ο όγκος και όσο πιο κοντά βρίσκεται σε περιοχές του εγκεφάλου στις οποίες βρίσκονται σημαντικές λειτουργίες, τόσο πιο απαιτητική είναι η αφαίρεσή του. Επίσης, το είδος της μετάστασης έχει σημασία διότι κάποιες απαιτούν αυξημένες χειρουργικές ικανότητες και εμπειρία καθώς και σχεδιασμό και χρήση σύγχρονων τεχνικών (νευροπλοήγηση, νευροπαρακολούθηση) και χειρουργικού εξοπλισμού.

Σε κάθε περίπτωση η απόφαση για τη νευροχειρουργική επέμβαση λαμβάνεται στο πλαίσιο μιας συντονισμένης και ολοκληρωμένης αντιμετώπισης από μια ομάδα εξειδικευμένων ιατρών που συγκροτούν ένα επιστημονικό νευρο-ογκολογικό συμβούλιο και σκοπό έχει την παροχή της καλύτερης δυνατής θεραπείας στον ασθενή. 

Χειρουργική θεραπεία

Η μικροχειρουργική εξαίρεση έχει συνήθως ένδειξη σε προσβάσιμες εστίες, σε ασθενείς που είναι σε σχετικά καλή κλινική κατάσταση.

Είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο πως όταν πρόκειται για μία μόνο εγκεφαλική μετάσταση, το χειρουργείο ακολουθούμενο από ακτινοβολία προσφέρει σημαντικό πλεονέκτημα έναντι μόνο της ακτινοβολίας, ιδίως σε ασθενείς με μία μεγάλη σε μέγεθος μετάσταση και σημαντικό τοπικό εγκεφαλικό οίδημα με πιεστικά φαινόμενα. Ωστόσο, νεότερα δεδομένα δείχνουν πως και ασθενείς με περισσότερες μεταστάσεις, παρουσιάζουν καλύτερη πρόγνωση εφόσον αυτές αφαιρεθούν όλες και ακολούθως ακτινοβοληθούν. 

Το χειρουργείο πρέπει να διενεργείται πάντα από εξειδικευμένο Νευροχειρουργό στα χειρουργεία εγκεφάλου και με τις πλέον σύγχρονες τεχνικές  (φθορισμός , νευροπλοήγηση και διεγχειρητική Νευροπαρακολούθηση).

Άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις

Στις περιπτώσεις που η χειρουργική εξαίρεση δεν αναμένεται να βελτιώσει το επίπεδο ζωής του ασθενούς η θεραπεία περιορίζεται σε ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία ή ανοσοθεραπεία. Η θεραπεία επικεντρώνεται συχνά στην ανακούφιση των συμπτωμάτων.

Η Ακτινοχειρουργική (γ-Knife, Cyberknife) που διενεργείται σε μία μόνο συνεδρία υπό τοπική αναισθησία, είναι μια αποτελεσματική, μη χειρουργική αντιμετώπιση για εγκεφαλικές μεταστάσεις που λαμβάνει χώρα χωρίς να διακόπτεται η συστηματική θεραπεία, ή η προγραμματισμένη χειρουργική επέμβαση για την πρωτοπαθή πάθηση. Η επιτυχής αντιμετώπιση των εγκεφαλικών μεταστάσεων, έχει αποδειχθεί ότι συνεισφέρει στην επιβίωση και την ποιότητα ζωής των ασθενών.

• Δείτε ενδεικτικά περιστατικά του Νευροχειρουργού Δρ. Νικόλαου Καραγεώργου