Σύστημα παροχέτευσης υδροκέφαλου

Ο σχεδιασμός και η αντιμετώπιση της διαταραχής παροχέτευσης εγκεφαλονωτιαίου υγρού σε περίπτωση υδροκέφαλου εξατομικεύεται αναλόγως με τα αίτια που προκάλεσαν τη συσσώρευση του εγκαφαλονωτιαίου υγρού (ΕΝΥ) στον ασθενή, την ηλικία του, την γενικότερη κατάσταση της υγείας του, κ.α.. Είναι διαφορετική η θεραπευτική προσέγγιση μιας επείγουσας, από αυτή μιας χρόνιας κατάστασης.

Εάν ένας ασθενής εμφανίσει συμπτώματα οξέος υδροκέφαλου, με αιφνίδια επιδείνωση του επιπέδου συνείδησης και λήθαργο, τότε  η αντιμετώπιση περιλαμβάνει επείγουσα  τοποθέτηση εξωτερικής κοιλιακής παροχέτευσης. Δηλαδή, μέσα από μια πολύ μικρή οπή στο κρανίο (κρανιοανάτρηση) εισάγεται στον εγκέφαλο ένας ειδικός καθετήρας (σωληνάκι) που παροχετεύει το πλεονάζον υγρό από τις κοιλίες του εγκεφάλου και το διοχετεύει έξω από το σώμα του ασθενούς σε ένα ειδικό σύστημα παροχέτευσης.

Οι πρωτοπαθείς όγκοι του εγκεφάλου είναι καλοήθεις ή κακοήθεις.

• Η εμφύτευση συστήματος παροχέτευσης με παρεμβολή βαλβίδας υδροκεφάλου γίνεται προκειμένου να παροχετεύεται το επιπλέον εγκεφαλονωτιαίο υγρό από τον ενδοκρανιακό χώρο συνήθως στην περιτοναϊκή κοιλότητα, δηλαδή στην κοιλιά, αλλά και σε άλλες κοιλότητες του σώματος, ή στην περιοχή κοντά στο δεξιό καρδιακό κόλπο.

• Η ενδοσκοπική τρίτη κοιλιοστομία, είναι μια χειρουργική αντιμετώπιση με τη χρήση ενδοσκοπίου και έχει ένδειξη σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.

• Εάν ο αποφρακτικός υδροκέφαλος οφείλεται στην ύπαρξη όγκου που προκαλεί απόφραξη σε κάποιο σημείο του συστήματος των κοιλιών του εγκεφάλου, τότε μπορεί να πρέπει να γίνει χειρουργική εξαίρεση του όγκου, ώστε να αντιμετωπιστεί ταυτόχρονα και ο υδροκέφαλος.

• Κάθε ασθενής με υδροκέφαλο είναι διαφορετικός και οι ιδιαιτερότητες της κάθε περίπτωσης, καθορίζουν τον βέλτιστο τρόπο θεραπείας.

Εμφυτεύσιμα συστήματα παροχέτευσης με παρεμβαλόμενη βαλβίδα υδροκεφάλου

Τα συστήματα των βαλβίδων υδροκεφάλου είναι αποτελεσματικά και δοκιμασμένα. Η τοποθέτηση γίνεται ενδοεγκεφαλικά και υποδόρια και μετά το χειρουργείο κανένα τμήμα του εμφυτευμένου συστήματος παροχέτευσης δεν είναι ορατό.

Το σύστημα παροχέτευσης ΕΝΥ, έχει τα ακόλουθα τμήματα:

• Τον κεντρικό καθετήρα (συνήθως σωληνάκι από σιλικόνη) που τοποθετείται μέσα στο κοιλιακό σύστημα του εγκεφάλου

• Την βαλβίδα που ελέγχει τη ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Υπάρχουν πλέον σύγχρονα συστήματα με εξωτερικά, εύκολα ρυθμιζόμενες βαλβίδες μέσω μαγνητικών πεδίων ώστε να επιτυγχάνεται η ιδανική πίεση για την βέλτιστη απορροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού (εξατομικευμένη θεραπεία υδροκεφάλου).

• Τον περιφερικό καθετήρα που ξεκινά από τη βαλβίδα και παροχετεύει το εγκεφαλονωτιαίο υγρό στην περιτοναϊκή (συνήθως) κοιλότητα ή μέσα σε ένα μεγάλο φλεβικό στελέχους στην περιοχή κοντά στον δεξιό καρδιακό κόλπο.

• Σε κάποιες ειδικές περιπτώσεις, όπως σε μικρά παιδιά, ή σε προχωρημένη συνοδό εγκεφαλική ατροφία τοποθετείται και ένα επιπλέον βοηθητικό στοιχείο (shunt-assistent) για τη ρύθμιση της απορροής της ποσότητας του εγκεφαλονωτιαίου υγρού.

Όταν συντρέχουν ειδικοί λόγοι μπορεί να τοποθετηθεί οσφυοπεριτοναϊκή παροχέτευση με βαλβίδα ρυθμιζόμενης ή σταθερής ροής, η οποία παροχετεύει από τον υπαραχνοειδή χώρο της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης στην περιτοναϊκή κοιλότητα.

Το χειρουργείο είναι εύκολα ανεκτό και όταν οι ενδείξεις τηρούνται προσεκτικά έχει εξαιρετικά αποτελέσματα. Η επέμβαση διαρκεί 30΄-60΄ λεπτά. Μετά την επέμβαση, ο ασθενής κινητοποιείται σταδιακά. Ο μετεγχειρητικός πόνος είναι ήπιος. Η συνολική παραμονή στην Κλινική, είναι διάρκειας  2-3 ημερών.

Η τοποθέτηση του συστήματος παροχέτευσης, έχει σπάνια επιπλοκές:

• Απόφραξη του συστήματος σε κάποιο σημείο του, συχνότερα στον περιφερικό καθετήρα (12-34%)

• Λοίμωξη, αιμάτωμα, είτε ενδοεγκεφαλικά ή σε κάποιο τμήμα της πορείας του περιφερικού καθετήρα, και πολύ σπάνια διάβρωση του δέρματος από τον καθετήρα, ειδικά σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις αλλεργίας στο υλικό του καθετήρα (σιλικόνη).

• Μπορεί να παρατηρηθούν επιληπτικές κρίσεις, στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται ποσοστό 5,5% τον πρώτο χρόνο που προοδευτικά μειώνεται σε 1,1% μετά τον τρίτο χρόνο από το χειρουργείο.

• Πολύ σπάνια μπορεί να παρατηρηθούν επιπλοκές από την παρουσία του καθετήρα στον περιτοναϊκό χώρο, όπως διάβρωση κάποιου οργάνου (διάτρηση στο έντερο), υδροκήλη, απόφραξη εντέρου και εγκολεασμός.

• Όταν η βαλβίδα απομακρύνει περισσότερο εγκεφαλονωτιαίο υγρό από όσο χρειάζεται, δημιουργεί πολύ μεγάλη πτώση της ενδοκράνιας πίεσης και σχηματισμό υποσκληρίδιου αιματώματος, συνήθως αμφοτερόπλευρα, που ενδεχομένως να απαιτήσει και χειρουργική αντιμετώπιση. Στις βαλβίδες ρυθμιζόμενης πίεσης αποφεύγουμε αυτή την επιπλοκή με τον επαναπρογραμματισμό τους, αλλά σε βαλβίδες παλαιού τύπου, που δεν μπορεί να ρυθμιστεί εξωτερικά η ροή τους, χρειάζεται επανεπέμβαση.
• Σε κάποιες προγραμματιζόμενες βαλβίδες μπορεί να συμβεί, έπειτα από τη διενέργεια μαγνητικής τομογραφίας για κάποιο λόγο, να απορρυθμιστούν και να αλλάξει το προγραμματισμένο επίπεδο πίεσης, οπότε ανάλογα με τον τύπο της βαλβίδας συνιστάται να γίνεται έλεγχος της βαλβίδας μετά την εκτέλεση της μαγνητικής τομογραφίας για αποφυγή επιπλοκών.