Υδροκέφαλος
Είναι μια διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την υπερβολική συσσώρευση εγκεφαλονωτιαίου υγρού (ΕΝΥ) στον ενδοκρανιακό χώρο.
Το εγκεφαλονωτιαίο υγρό παράγεται από ένα όργανο του εγκεφάλου που λέγεται χοριοειδές πλέγμα και βρίσκεται σε κοιλότητες του εγκεφάλου που λέγονται κοιλίες. Ο εγκέφαλος διαθέτει 4 κοιλίες που συνδέονται μεταξύ τους από στενά σημεία διέλευσης. Το εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ) ρέει από τη μία κοιλία στην άλλη, στη συνέχεια συσσωρεύεται σε χώρους γύρω από τον εγκέφαλο και στις «δεξαμενές» που υπάρχουν στη βάση του εγκεφάλου, περιβάλλει και λιπαίνει και προστατεύει από της κρούσεις όλες τις επιφάνειες του εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού και στη συνέχεια επαναρροφάται στην κυκλοφορία του αίματος.
Ο συνολικός όγκος του εγκεφαλονωτιαίου υγρού (ΕΝΥ) είναι περίπου 150 ml, και καθημερινά παράγεται και επαναπορροφάται περίπου η τριπλάσια ποσότητα, γεγονός που δείχνει πόσο σημαντική είναι η απρόσκοπτη λειτουργία των μηχανισμών παραγωγής, κυκλοφορίας και απορρόφησης του ΕΝΥ.
Εάν για κάποιο λόγο προκύψει διαταραχή στην παραγωγή, την κανονική ροή ή απορρόφηση του ΕΝΥ, αυτό έχει ως αποτέλεσμα την υπερσυσσώρευσή του μέσα στο κοιλιακό σύστημα. Η αύξηση της ποσότητας του εγκεφαλονωτιαίου υγρού οδηγεί σε διάταση του συστήματος των κοιλιών και σε αύξηση της ενδοκράνιας πίεσης με πίεση επί του εγκεφαλικού ιστού.
Υπάρχουν διαφορετικές αιτίες που προκαλούν υδροκέφαλο. Μπορεί να είναι γενετικές, μπορεί να οφείλονται σε απόφραξη λόγω κύστεων, όγκων, αιματωμάτων, ή λόγω αιμορραγιών, τραυματισμών και εκφυλιστικών παθήσεων.
Αναλόγως των αιτίων που προκαλούν υδροκέφαλο, εκδηλώνονται διαφορετικά κλινικά σύνδρομα τα οποία ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία, την εξέλιξη της νόσου και την αιτιολογία.
Κατηγοριοποίηση υδροκέφαλου:
ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΟΣ ΥΔΡΟΚΕΦΑΛΟΣ/ ΑΠΟΦΡΑΞΗ ΤΩΝ ΟΔΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ (ΣΤΕΝΩΣΗ ΤΟΥ ΥΔΡΑΓΩΓΟΥ ΤΟΥ SYLVIUS)
Στον αποφρακτικό υδροκέφαλο συμβαίνει μειωμένη ροή ή και απόφραξη μέσα στο κοιλιακό σύστημα ή στα τρήματα Monro, Luschka και Magendie ή στον Υδραγωγό του Sylvius. Παρατηρείται σε συγγενείς ανωμαλίες του εγκεφάλου και της παρεγκεφαλίδας, σε συγγενή ή επίκτητη στένωση/απόφραξη εξαιτίας κύστεων, όγκων, αμαρτωμάτων, δυσπλασιών.
Η ομαλή ροή του εγκεφαλονωτιαίου υγρού εμποδίζεται κατά μήκος μίας ή περισσοτέρων από τις στενές διόδους που συνδέουν τις κοιλίες και ιδιαίτερα όταν οφείλεται σε στένωση του υδραγωγού του Sylvius, που είναι ένα μικρό πέρασμα μεταξύ της τρίτης και της τέταρτης κοιλίας στο κέντρο του εγκεφάλου.
Η στένωση του υδραγωγού του Sylvius μπορεί να είναι συγγενής και να οφείλεται στην ανάπτυξη μεμβρανών που αποκλείουν τον υδραγωγό ή επίκτητη λόγω πίεσης από όγκους του τετράδυμου, της επίφυσης, του οπίσθιου βόθρου, εξαιτίας αγγειακών δυσπλασιών ή εξαιτίας λοιμώξεων (μηνιγγίτιδα). Μπορεί να οφείλεται και σε υπαραχνοειδή και ανδοκοιλιακή αιμορραγία.
- Συμπτώματα και διάγνωση αποφρακτικού υδροκέφαλου
Τα συμπτώματα που παρατηρούνται στον αποφρακτικό υδροκέφαλο, είτε οφείλεται στη στένωση του υδραγωγού είτε σε άλλη αιτία, είναι:
Πονοκέφαλος, ναυτία, έμετος, διαταραχές στην όραση, και σε οξείες καταστάσεις πτώση του επιπέδου της συνείδησης, έως λήθαργο, κώμα και θάνατο, αν δεν γίνει εγκαίρως η παροχέτευση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού.
Επί των παραπάνω συμπτωμάτων, ο ασθενής προσφεύγει σε Νευρολόγο. Η διάγνωση γίνεται με αξονική ή/και μαγνητική τομογραφία. Όταν δεν υπάρχει απόφραξη στην κυκλοφορία του ΕΝΥ μπορεί μέσω μιας οσφυονωτιαίας παρακέντησης (στο ύψος της μέσης), υπό τοπική αναισθησία, να αφαιρεθεί κάποια ποσότητα εγκεφαλονωτιαίου υγρού κι έτσι προσφέρεται βελτίωση στον ασθενή ενώ παράλληλα επιτυγχάνεται η επιβεβαίωση της διάγνωσης.
Σε προχωρημένες καταστάσεις με αυξημένη ενδοκράνια πίεση, η άμεση αντιμετώπιση είναι αναγκαία και πολλές φορές επείγουσα.
- Θεραπεία του αποφρακτικού υδροκέφαλου
Η αντιμετώπιση διενεργείται από Νευροχειρουργό εξειδικευμένο στον εγκέφαλο και έχει στόχο πρωτίστως να απομακρύνει την αιτία που προκαλεί την απόφραξη, και όποτε αυτό δεν είναι δυνατόν να εξασφαλίσει μια εναλλακτική οδό παροχέτευσης του εγκεφαλονωτιαίου υγρού ώστε να ανακουφίσει την ενδοκράνια πίεση.
Έτσι θα πρέπει να αφαιρέσει τον όγκο από τον εγκέφαλο για να ανακουφίσει την πίεση στις οδούς απορροής του ΕΝΥ και έτσι να καταφέρει να αντιστρέψει τον υδροκέφαλο ή να αντιμετωπίσει χειρουργικά την ίδια τη στένωση με ειδικό στεντ για τη διάνοιξη του υδραγωγού του Sylvius.
Όταν δεν υπάρχει απόφραξη ή όταν η αιτιολογική αντιμετώπιση δεν είναι εφικτή χειρουργικά, πρέπει να διενεργήσει μια παροχέτευση εγκεφαλονωτιαίου υγρού (πιο συχνά «κοιλιοπεριτοναϊκή»), γνωστή και ως τοποθέτηση «βαλβίδας». Αυτό σημαίνει ότι θα τοποθετηθεί κάτω από το δέρμα ένας πολύ λεπτός και μαλακός καθετήρας σιλικόνης που θα οδηγεί το πλεονάζον εγκεφαλονωτιαίο υγρό από τις κοιλίες του εγκεφάλου στον περιτοναϊκό χώρο στην κοιλιά (αλλά και σε άλλες κοιλότητες του σώματος αν χρειαστεί), το οποίο εκεί θα μπορεί να απορροφηθεί από τον οργανισμό. Η απομάκρυνση του ΕΝΥ από τον εγκέφαλο, θα σταματήσει τα πιεστικά φαινόμενα και θα αναστρέψει τις βλάβες. Ο καθετήρας αυτός συνδυάζεται με μία ειδική βαλβίδα ακριβείας, η οποία διατηρεί μονόδρομη τη ροή και ρυθμίζει την απορροή του ΕΝΥ, ανάλογα με την ενδοκράνια πίεση.
Η τοποθέτηση μιας παροχέτευσης ΕΝΥ, που ως εμφύτευμα είναι ένα ξένο σώμα, ιδιαίτερα και λόγω των αυξημένων πιθανοτήτων λοίμωξης, είναι προτιμότερο να αποφεύγεται όταν μπορεί να εφαρμοστεί μια άλλη, ελάχιστα επεμβατική μέθοδος, η ενδοσκοπική 3η κοιλιοστομία. Ο λόγος είναι ότι με την πάροδο του χρόνου προκύπτουν προβλήματα όπως απόφραξη και δυσλειτουργία της βαλβίδας, ή ακόμη και λοιμώξεις που κάθε φορά αντιμετωπίζονται με νέα χειρουργική επέμβαση. Τα ποσοστά επιπλοκών μειώνονται σημαντικά έναντι της «βαλβίδας».
ΜΗ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΟΣ ΥΔΡΟΚΕΦΑΛΟΣ/ ΥΔΡΟΚΕΦΑΛΟΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΙΕΣΗΣ
Ο υδροκέφαλος φυσιολογικής πίεσης είναι η κατάσταση στην οποία οι κοιλίες του εγκεφάλου έχουν αυξημένο μέγεθος, ενώ δεν υπάρχει απόφραξη. Υπάρχει όμως μία ανώμαλη αύξηση του όγκου του εγκεφαλονωτιαίου υγρού (ΕΝΥ) στις κοιλίες του εγκεφάλου που μπορεί να προκύψει από μια υποαραχνοειδή αιμορραγία, τραύμα της κεφαλής, λοίμωξη, όγκο, επιπλοκές χειρουργικής επέμβασης ή χωρίς να συντρέχει κανένας από τους παραπάνω λόγους. Συχνά εντοπίζεται σε ενήλικες με νευροεκφυλιστικές διαταραχές, όπως Άνοια και συνδρομή Πάρκινσον.
Τα συμπτώματα αφορούν διαταραχές μνήμης, συγκέντρωσης, απάθεια, αλλά και δυσκολία στη βάδιση και την ισορροπία με μικρά , συρτά βήματα, και ακράτεια των ούρων. Τυπικά ονομάζονται „τριάδα του Hakim“.
Εάν αφορά σε νέο ηλικιακά άτομο, η τοποθέτηση μιας κοιλιοπεριτοναϊκής παροχέτευσης ή βαλβίδας μπορεί να αναστρέψει και να καθυστερήσει την πρόοδο των νευροεκφυλιστικών συμπτωμάτων.
Υπάρχει επίσης και η υδροκεφαλία κενού, που προκύπτει εξαιτίας της καταστροφής εγκεφαλικής ουσίας μετά από ένα εγκεφαλικό ή ένα τραύμα. Ο εγκέφαλος συρρικνώνεται και οδηγεί σε αύξηση του κοιλιακού συστήματος. Αυτή, ενώ έχει παρόμοια ακτινολογική εικόνα, δεν απαιτεί κάποια χειρουργική αντιμετώπιση.
"Επέστρεψα στην Ελλάδα για να προσφέρω με εμπειρία, υπηρεσίες προηγμένης, ελάχιστα επεμβατικής Νευροχειρουργικής. Μη διστάσετε να με συμβουλευτείτε για πρώτη ή και για δεύτερη γνώμη πριν το χειρουργείο"
Ν. Καραγεώργος, Νευροχειρουργός